Polski cmentarz na Rossie - Wilno 2014

Zadziwiające, jak dwa narody żyjące przez ponad 400 lat we wspólnym państwie (państwo to tutaj określenie umowne, użyte do różnych form organizacyjnych, np. unii personalnej itp, jakie występowały w owych czasach), rozeszły się i stały sobie zupełnie obce. Dzisiaj Polaków i Litwinów nic nie łączy, w sensie kulturowym, mentalnym czy pamięci historycznej, wręcz przeciwnie - to obszary odrębności. Pozostała spuścizna materialna, która wywołuje kolejne napięcia...
Dotyczy to oczywiście terenów "spornych", czyli tych, na których udział ludności polskiej był dominujący, i na których owa substancja materialna powstawała. W sposób szczególny dotyczy to Wilna. Dla nas to ważny ośrodek kultury, nauki, administracyjny nie tylko na kresach ale dla całej Polski; dla Litwinów źródło litewskości, mityczna stolica odzyskana wreszcie w skutek dziejowej zawieruchy.
Oczywiście takie rzeczy dzieją się wszędzie i dzieją się od zawsze - nic w historii nie jest stałe i nic nie może być obiecane. Ale pogodzić się z tym nie jest łatwo.

W skrócie tak wygląda nasz polsko-Litewska wspólna historia [Wikipedia]:

    1385 – unia krewska– książę Litwy, Jagiełło, został poprzez małżeństwo (faktyczne i polityczne) z Jadwigą królem Polski, łącząc unią dwa państwa. W zamian miał przejść wraz ze swoim ludem na chrześcijaństwo, walczyć z Krzyżakami i wypuścić jeńców. Rok później został ochrzczony jako Władysław Jagiełło oraz koronowany. Unia krewska rozpadła się w 1399 roku, po śmierci Jadwigi.
    1401 – unia wileńsko-radomska – potwierdzona i zmieniana w Wilnie i Radomiu – była efektem bezdzietnej śmierci Jadwigi i porażki Litwy w bitwie nad Worsklą. Witold (kuzyn Jagiełły) miał sprawować rządy na Litwie, a po jego śmierci władza miała wrócić do Władysława.
    1413 – unia horodelska w Horodle – wprowadziła instytucję odrębnego wielkiego księcia na Litwie. Ustalono też, że decyzje dotyczące krajów mają zapadać przy współudziale szlachty polskiej i litewskiej, co było gwarancją odrębności Litwy.
    1432 (1432-34) – unia grodzieńska w Grodnie
    1440 – 1447 – unia faktycznie wygasła[potrzebne źródło], gdy wielkim księciem litewskim został Kazimierz IV Jagiellończyk
    1447 – Zbigniew Oleśnicki ofiarował koronę Polski Kazimierzowi Jagiellończykowi – wznowienie unii personalnej
    1499 – unia krakowsko-wileńska
    1501 – unia mielnicka w Mielniku
    1569 (1 lipca) – unia lubelska – powstanie Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
    1791 - konstytucja 3 maja znosiła formalnie odrębność ustrojową Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego, powstała Rzeczpospolita Polska. Stworzono wspólne organy władzy centralnej w tym m.in. Komisje Wielkie Obojga Narodów. 20 października Sejm Czteroletni uchwalił przepisy wykonawcze do konstytucji 3 maja pod nazwą Zaręczenia Wzajemnego Obojga Narodów.
    1795 – III rozbiór Polski – wygasła unia lubelska.
Najświetniejszy okres w dziejach miasta to czasy zygmuntowskie. Powstała wówczas mennica, arsenał, młyny, most na Wilejce, liczne szpitale i pałace. Pracowali tu architekci i rzeźbiarze włoscy. Wilno stało się miastem wielu narodowości. W 1579[10] król Stefan Batory założył Akademię prowadzoną przez jezuitów, co stało się zalążkiem Uniwersytetu Wileńskiego. Miasto stało się dla Żydów „Jerozolimą Północy” (hebr. Jeruszalaim szel cafon). Działała tu jedna z najwybitniejszych szkół talmudycznych na świecie.

Według spisu ludności z 1897, w Wilnie Litwini stanowili 2% ludności, a Polacy 30,1%.

 Po 1944 większość polskich mieszkańców została przesiedlona. Od tego czasu w Wilnie zaczęli masowo osiedlać się Litwini i Rosjanie.

Tyle szkicu historycznego. W Wilnie byłem dwa razy, przy okazji wystaw fotograficznych organizowanych przez moje stowarzyszenia (DSAFiTA oraz ŚSAFiTA) w gościnnych przestrzeniach DOMU POLSKIEGO w Wilnie. Z każdej wizyty przywiozłem materiał fotograficzny. Z tej z maja 2014, miedzy innymi, sporo zdjęć zabytkowego polskiego cmentarza na Rossie.
Cmentarz na Rossie jest jednym z najstarszych na ziemiach byłej Rzeczypospolitej, założony z inicjatywy burmistrza wileńskiego B. Millera w 1769 roku. Zlokalizowany na zadrzewionych, malowniczych wzgórzach w dzielnicy Rossa. W chwili obecnej zespół cmentarny składa się z czterech obiektów: Stara Rossa (1769), Nowa Rossa (1847), Cmentarz Wojskowy (1920), mauzoleum Matka i Serce Syna (1936). Stara Rossa, mimo opieki Społecznego Komitetu Opieki nad Starą Rossą, jest bardzo zaniedbana, głównie z braku środków na konserwację.
Spoczywają tutaj wybitni przedstawiciele kultury, nauki, sztuki, zarówno polscy, jak i litewscy i białoruscy. Odzwierciedla to wielokulturowość tego regionu.

Bardzo ciekawy tekst o Wilnie we współczesnych relacjach litewsko-polskich.